برای اولين بار در ايران ، در روز 14 مارس سال 2009 ميلادی مصادف با بيست و چهارم اسفند 1387 شمسی به مناسبت روز جهانی حفاظت از رودخانه ها همايشی با همين عنوان و به منظور بررسی تأثير منفی سدها بر محيط زيست در شهرستان تنکابن برگزار شد.جمعيت زنان مبارزه با آلودگی محيط زيست تنکابن با همکاری انجمن کوهنوردان ايران بعنوان برگزار کنندگان اين همايش علمی - کاربردی ميزبان حدود 150 نفر از شهروندان تنکابن ، رامسر رشت ، چالوس ، بابل و ميهمانان تهرانی ، مسئولين محلی ( رئيس و نايب رئيس شورای اسلامی شهر تنکابن آقايان مهندس عبدالعلی نيکفرجام و مهندس اردشير باقری زاده ) و استانی ( نماينده مديرکل حفاظت محيط زيست استان مازندران ) و همچنين نمايندگان سازمانهای غيردولتی فعال در کشور بودند.
دوایر دولتی شهرستان تنکابن از جمله مرکز تحقيقات ماهيان سردآبی کشور ، اعضای هيات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن و دبيران و اعضای اتاق های فکر و کميته های تخصصی شورای اسلامی شهر تنکابن در اين همايش حضوری فعال داشتند.
حضور چهره های علمی نظير آقای د
کتر جمشيد منصوری پرنده شناس برجسته کشور و استاد دانشگاه که کتاب راهنمای پرندگان ايشان بعنوان کتاب سال 1387 برگزيده شد ، دکتر مشايخی ، استاد کيابی و ... بر جذابيت و تأثير گذاری اين همايش افزود.حضور سبز جناب آقای حسين ابوالحسنی همسر عزيز سرکار خانم دکتر مه لقاء ملاح ( مادر محيط زيست ايران ) و همراهانشان از جمعيت زنان مبارزه با آلودگی محيط ژيست - تهران از جمله سرکار خانم کاشفی بر اعتبار اين همايش افزود.سخنرانی های
آقای مهندس عبدالعلی نيکفرجام ( رئيس شورای اسلامی دوره سوم شهر تنکابن)
آقای عباس محمدی (
ديدبان کوهستان و دبير انجمن کوهنوردان ايران )
آقای
دکتر مشايخی ( استاد دانشگاه و صاحب تئوری لزوم احداث سد در ارتفاعات کوهستانی دوهزار تنکابن )
خانم مهندس
ميترا البرزی منش ( عضو هيأت مديره جمعيت زنان مبارزه با آلودگی محيط زيست - تهران و متخصص ارزيابی اثرات زيست محيطی)
خانم مهندس فاطمه ظفرنژاد ( محقق برجسته و مترجم کتاب رودهای خاموش - پيامدهای زيست محيطی سدهای بزرگ نوشته پاتريک مک کالی و صاحب مقالات متعدد در مطبوعات کشور در زمينه مضرات و زيانهای سدسازی برای محيط زيست کشور)
آقای مهندس حميدرضا عليزاده ثابت ( عضو هيأت علمی مؤسسه تحقيقات شيلات ايران ، محقق در ماهی شناسی و کارشناس رسمی دادگستری در رشته آبزيان و شيلات )
از ساعت 16 الی 19 روز شنبه 24/12/1387 در سالن همايش پارک مادر تنکابن موج جديدی در استفاده از انديشه و منطق برای مديريت سرزمين ايران پديد آورد.
اين باور در حال قوت گرفتن است که دوران اقدام غيرمسئولانه و سوداگری با محيط زيست ايران به سر آمده و با رويکرد جديدی می بايست فرضيه ها و نظريات برای دستکاری منابع طبيعی کشور به منظور توسعه ارزيابی شوند.
تقليد کورکورانه و اجرای نسخه های پيچيده شده توسط کشورهای بيگانه برای منابع طبيعی ايران ، نتيجه ای جز خسارت و نابودی منابع طبيعی به ارمغان نداشته است.
اعتقاد بر اين است که استفاده از دانش بومی و بومی سازی فناوری ها و انطباق اقدام ها با شرايط محلی مناطق کشور نه تنها مانع تخريب منابع طبيعی خواهد شد بلکه ضامن توسعه پايدار و درخور ايران خواهد گرديد.آخرين برنامه اين همايش موسيقی و آواز فولکلور گيلکی رامسری بود که توسط آقايان اتابکی و مقدوری برای حضار اجراء گرديد.
بيانيه همايش توسط خانم مهندس فاطمه ظفرنژاد قرائت گرديد که متن بيانيه به شرح زير انتشار می يابد :
بیانیه مشترک گروه های مردم نهاد شرکت کننده در گرد همایی 14 مارس روز حفاظت از رودها تنکابن 24 اسفند 13871- نگاهی به کارنامه 5 دهه سدسازی در کشور نشان می دهد که رویکرد مدیریت سازه ای در آبخیزها با صرف هزینه سنگین از بودجه عمومی، بدون بازبینی و ارزیابی تطبیقی، پیامدهای ناسازگاری بجای گذاشته است.
2- میلیونها خانوار کشاورز مولد جوامع بومی آبخیزها، حقابه موروثی خود را در اثر انحراف آب با سدسازی از دست داده اند.
3- صدها هزار خانوار کشاورز تولیدکننده در مخزن سدها از حقابه و حق کشت وکار و دامداری و نیز حق سکونت موروثی خود محروم شده اند و با ترک اجباری سرزمین خود ناچار از پذیرش سرنوشت تلخی که سدسازی برای آنان رقم زده شده اند.
4- عشایر تولید کننده آبخیزها مراتع و چراگاه های موروثی خود را در زیر مخزن سدها از دست داده اند.
5- کشاورزان زیادی در دشتهای پائین دست با زهدار شدن اراضی خود د ر اثر ورود آب زیاد روبرو شده اند.
6- یادگارهای فرهنگی و تاریخی و طبیعی زیادی در مخزن سدها به زیر آب رفته اند.
7- سدها در بیابانزایی سهم بسیار مهم و غیرقابل انکاری داشته اند. جنگل های باستانی هیرکان ایران بویژه در نواحی دو هزار و سه هزار از منابع مهم جنگلی کشور بشمار می رود لازم است از هرگونه ساخت و ساز بی رویه در این ناحیه خودداری شود و نیز طرح و تصویب افزایش بهره وری کشاورزی از جنگلها ضربه ای مهلک بر این عرصه های جنگلی بشمار می رود.
8- سدها با ایجاد توهم فراوانی آب بویژه در شهرها میزان مصرف سرانه را تا 5-4 برابر استانداردهای جهانی افزایش داده اند.
9- 10-5 میلیون هکتار از جنگل های کشور در اثر سدسازی از میان رفته است. متاسفانه گذشته از سدسازی، اراضی جنگلی شمال ایران بویژه در مناطق غرب استان مازندران بخصوص در مناطق جنگلی رامسر، تنکابن، عباس آباد، نشتارود و سلمان شهر با روند نابودی سریعی بر اثر ویلا سازی مواجه است.
10- سالانه 10 میلیارد مترمکعب از آب تجدیدپذیر محدود کشور در پشت سدها تبخیر می شود.
11- پیکره های آبی کشور از سدسازی آسیب زیادی دیده اند. دریاچه ارومیه، پارک ملی بختگان، تالاب جزموریان، تالاب گاوخونی، تالاب چغاخور، و دیگر تالاب ها و دریاچه های کشور در پی سدسازی در بالادست ها تخریب شده اند.
12- دهانه ها و رودخانه های کشور و اکوسیستم های غنی وابسته به آنها و نیز گونه های نادر و بومی در اثر سدسازی خشکیده اند و یا نسل آنها منقرض شده است. حفاظت از حریم رودها و جلوگیری از تجاوز به آنها سبب کاهش خسارت سیل های ویرانگر خواهد شد. احداث بند انحرافی لوکاجوب بين روستاهای کشکو و سنگرمال – آغوزکله در مسير رودخانه چشمه کيله تنکابن ، مسير تاريخی مهاجرت تخمريزی ماهی آزاد دريای خزر را که يکی از گونه های حمايت و حفاظت شده در قوانين محيط زيست کشور است در فاصله 7 کيلومتری از مصب رودخانه مسدود نموده و خط بطلانی بر ميلياردها تومان هزينه دولتی برای بازسازی ذخاير طبيعی اين موجود ارزشمند کشيده است. حفاظت از رودخانه چشمه کیله در برابر ساخت و سازهای آزمندانه شرکت های سدساز درخواست سازمان های مردم نهاد از مسئولان است.
با توجه به اثرات ناسازگار بالا، و نیز با توجه به وجود جایگزین های کم هزینه تر به جای سدها، با استفاده از مدیریت غیرسازه ای آب و اهمیت دادن به مدیریت تقاضای آب و نیرو، سدسازی فعالیتی فاقد توجیه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بشمار می رود.
شرکت کنندگان در گردهمایی از مسئولان می خواهند تا:
1- روند ممیزی و فرایند تخصیص بودجه به سدها را بازبینی نمایند.
2- تا زمان مشخص شدن نتایج ارزیابی تطبیقی دست کم 1 درصد سدهای کشور، از تخصیص بودجه برای ساخت هر سدی خودداری شود.
3- با تمرکز بر دانش بومی و تجربه گرانبهای مردمان این سرزمین، از تخریب قنات ها، آب بندان ها و سایر اشکال پایدار تامین و توزیع آب بدست مدیریت سازه ای آب جلوگیری کنند.
4- با روشهای گوناگون مهار مصرف بویژه در شهرها و کلان شهرها به کمک مدیریت تقاضای آب و نیرو، گام موثری در ذخیره هزینه های ساخت سدها به سود حفاظت هرچه بیشتر از محیط زیست برداشته شود.
5- از کلیه جوامع کشاورزی و عشایری که حقوق آنها در روند سدسازی کشور تضییع شده است احقاق حق شود.
6- با استفاده از اهرم های قانونی، ضمن ممانعت از ساخت وسازهای بی رویه در حریم رودخانه ها و دریا ، با کاربرد روشهای نوین مدیریت پسماند مانند بازچرخانی، بازیافت، بازکاربرد آب، از ورود پسابهای تصفیه نشده کشاورزی، صنعتی و خانگی به رودخانه ها و آبهای جاری جلوگیری شود.
